Bayburt Üniversitesi Öğretim Üyesi Eşki’den, Rusça Gazetelerde Kafkas Cephesi Eseri

Bayburt Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Fatih Mehmet Eşki’nin Rusça Gazetelerde Kafkas Cephesi (1914-1917) adlı kitabı yayımlandı.

Bayburt Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Tarih Bölümü’nde görev yapan Dr. Öğr. Üyesi Fatih Mehmet Eşki’nin Rusça Gazetelerde Kafkas Cephesi (1914-1917) adlı doktora çalışması Nobel Bilimsel Yayınlarından okuyucu ile buluştu.   

Kitap, Birinci Dünya Savaşı yıllarında Çarlık Rusya’nın başkenti Petrograd ve Kafkasya’da yayımlanan 28 farklı Rusça gazete ile Çarlık Rusya askerî arşiv belgeleri kullanılarak hazırlanmış. Kitapta ayrıca Kafkas Cephesi alanında daha önce yayımlanan Türkçe ve Rusça resmî yayınlar, hatıratlar, araştırma eserleri ile makaleler kaynak olarak kullanılmış.

Üç bölümden oluşan kitabın birinci bölümünde Çarlık Rusya’da yayımlanan ilk gazete Vedomosti’den itibaren 1917 yılına kadar olan Rus basın tarihi anlatılmış. Ayrıca Birinci Dünya Savaşı yıllarında Rus basınına uygulanan sansür programları ile basın üzerinden yürütülen propaganda faaliyetlerine yer verilmiş.

İkinci bölümde Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na dahil olma süreci ile birlikte Rusça gazetelerde Osmanlı Devleti ve Türkler hakkında yapılan yorum ve tespitler, Cihad ilanı sonucunda Çarlık Rusya Müslümanlarına yönelik değerlendirmeler, Rus Kafkas Ordusu’nun Türk sınırını geçmesi, Osmanlı Devleti’nin 1914-1915 yılları İran Harekâtı, Sarıkamış Harekâtı, 1915 yılında Van’ın işgali ve 1915 yılının sonuna kadar cephede duraklayış konuları anlatılmış.

Kitabın üçüncü bölümünde ise Rus Kafkas Ordusu’nun 1916 yılında Kafkas Cephesi’ndeki ileri harekâtı neticesinde Erzurum, Muş, Bitlis, Rize, Trabzon, Bayburt, Gümüşhane ve Erzincan bölgelerinin işgal süreçleri detaylı bir şekilde aktarılmış. Son olarak Çarlık Rusya’da 1917 yılında gerçekleşen Şubat ve Ekim devrimlerinden sonra Rus Kafkas Ordusu’nun bölgeden çekilişine detaylı olarak yer verilmiş.  

Kitap, Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz şehirlerinin Rus Kafkas Ordusu tarafından işgalini askerî hareketliliğin yanı sıra sosyal, kültürel ve idari konular gibi çok geniş açıdan ele almış. Rusça gazetelerde yayımlanan stratejik yorum ve değerlendirmeler ile işgal edilen şehirlerin tarihi, kültürü, nüfusu, coğrafyası ve ekonomisi gibi birçok konu kitapta yer alıyor.

Türk 3. Ordusunun subay ve askerleri ile bölge halkının Kafkas Cephesi’ndeki kahramanlıklarının izini Rusça kaynaklar üzerinden sürmek mümkün oluyor.

16 Temmuz 1916 Tarihinde Bayburt’un İşgali

Bayburt’un 16 Temmuz 1916 tarihindeki işgal sürecine Rusça kaynaklar üzerinden geniş bir şekilde değinen Tarihçi Eşki, Bayburt’un 1916 yılında Kafkas Cephesi’nde önemli bir merkez olduğunu Rusça kaynaklardan da teyit ediyor. Kitapta, Erzurum ve Trabzon işgalinden sonra Bayburt’un stratejik değerinin arttığına değinen Eşki, Rusların Anadolu’nun içlerine ilerleyebilmek için tüm güçleri ile Bayburt’a yöneldiklerini aktarıyor.

Tarihçi Eşki, 3. Ordu kuvvetleri ve Bayburt halkının Kop Dağı çevresinde salgın hastalıklar, kısıtlı imkânlar, zorlu arazi ve iklim şartlarına rağmen uzun bir süre Rus birliklerine karşı kahramanca savunma yapmalarına ayrıntılı bir şekilde yer veriyor.

Kop mevzilerini geçen Rus birliklerinin Bayburt şehir merkezine ilerlemelerinden sonra bir Rus subayının Bayburt hakkındaki görüşlerini ve şehirdeki gözlemlerini aktaran Eşki, Bayburt işgalinin ilk günlerini Rus ve Türk kaynaklarından karşılaştırmalı olarak okuyucu ile buluşturuyor. Kitapta ayrıca Rusça gazetelerin Bayburt’un tarihi, kalesi, nüfusu, ekonomisi, yeraltı ve yerüstü kaynaklarına yönelik içeriklere yer vermesi ilgi çekiyor.

Tanıtım Bülteninden 

“1914-1917 yıllarına ait günlük yayımlanan Rusça gazeteler; dönemin askerî, siyasi, idari, dinî, kültürel, ekonomik ve sosyal konuları gibi birçok yönünü yansıtması bakımından önemlidir. Bu kitapta, Kafkas Cephesi araştırmalarında daha önce yapılan çalışmalardan farklı olarak Rusça gazeteler ile Çarlık Rusya askerî arşiv belgeleri kullanılmıştır. Ayrıca bu alandaki Türkçe ve Rusça kaynaklar değerlendirilerek karşılaştırmalı bir yöntemle Kafkas Cephesi’ne daha geniş ve farklı bir bakış açısı ortaya konulmaya çalışılmıştır. İşgal edilen Anadolu şehirlerinin tamamı müstakil olarak ele alınmıştır. Kitap, bu yönü ile Türkiye’de ilgili alanda yapılan ilk çalışmadır.

Kafkas Cephesi hakkında diğer arşiv kaynakları ve dönemin Türkçe gazetelerinde çeşitli sebeplerle yer almayan olaylar, kişiler ve 3. Ordu askerlerine ait kahramanlık öykülerinin izi bu kitapta sürülebilmektedir. Araştırma, Kafkas Cephesi ve coğrafyasının az bilinen birçok yönünü ortaya çıkarmaktadır.”